Disleksi ( Öğrenme Güçlüğü )

Disleksi ( Öğrenme Güçlüğü )

Öğrenme güçlüğü, zekası normal ya da normal üstü olan, herhangi bir duyusal, nörolojik, fiziksel, ruhsal ve kültürel problemi olmayan okuma, yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme, zaman ve mekanda yönelme alanlarından biri veya birkaçında farklılık gösteren kişiler için kullanılan bir terimdir.

Literatürde disleksi (okuma güçlüğü), öğrenme güçlüğü ile eş anlamlı olarak ve bazen konuşma, dinleme ve anlama yetilerindeki farklılıkları içerecek şekilde geniş bir anlamda kullanılır.

Yapılan araştırmalar, bu çeşitliliğe neden olan etmenler konusunda kesin sonuçlar vermemekle birlikte, düşük kilolu doğumlar, doğum öncesi ve doğum sonrası yaşanan sorunlar, dikkat eksikliği, yeme alışkanlıkları, bazı alerji türleri, görsel - işitsel - algısal ve benzeri sorunların öğrenme güçlüğü ile ilişkili olduğunu varsaymaktadır.

Ancak bu nedenler her çocukta farklı durumlarda ortaya çıkmakta ve her çocuk için farklı sonuçlar ortaya koyabilmektedir.

Bazı araştırmacılar dislekside temel mekanizmanın, peş peşe gelen sesler arasında ayrım yapamamak olduğunu savunurken, çoğunluk ünlü ünsüz kural yanlışlarını ve fonolojik farkında olmamayı temel sorun olarak görmektedir.

Disleksi tanısı almış bireylerde akademik becerilerde yaşanan zorlukların yanında konuşma, hafıza, akıl yürütme, karar verme, odaklanma, kendi değer ve özelliklerinin farkında olma gibi kognitif fonksiyonlarda gözle görülür farklılıkları tespit etmek mümkün olduğu gibi özellikle hafıza ve dikkati toplamadaki zorluklar da göze çarpmaktadır. Bu zorluklar bireyin hem özel hem sosyal yaşamını oldukça güçleştirmektedir.

Disleksi okumaya bağlı bir farklılık olduğu için genellikle ilköğretimin ilk yıllarında öğretmenler veya aileler tarafından okuma başarısızlığına paralel olarak fark edilir. Bu noktada ailelere ve eğitimcilere çok iş düşmektedir.

Ancak disleksinin daha erken fark edilmesi mümkündür. Özgül öğrenme güçlüğünün alt alanlarında (disleksi de bunlardan biridir) erken çocukluk döneminde çeşitli belirtiler gösterirler. Bu belirtilere ve genel davranış özelliklerine birlikte bakalım.

Okul Öncesi Dönemde;

  • >Dil gelişimi alanında belirgin gecikme.
  • >Telaffuz problemleri.
  • >Söylenişi benzeyen, yakın olan kelimeleri yanlış söyleme/sesletme.
  • >Sözcük dağarcığında kendi yaşıtlarına göre geride kalma. 
  • >Sohbet başlatabilme, sürdürebilme alanlarında sınırlılık yaşama.
  • >Kendisine söylenen karmaşık cümleleri anlayabilme ve yorumlayabilme becerilerinde zorlanma.
  • >Otomatik patern becerilerindeki zayıflık.
  • >Arka arkaya verilen görevleri yerine getirirken görev sıralarını karıştırma, sıra takibini yapamama.
  • >Birbiriyle uyaklı kelimeleri fark edebilme, ayırt edebilme, bulabilme, ve sıralamada sıkıntı yaşama.
  • >Eylemleri karıştırma.
  • >Bazı sıra takibi gerektiren bilgileri öğrenmede zorlanma.  
  • >Yönelim becerilerinde zorlanma.
  • >Görsel-işitsel dikkat gerektiren becerilerde zorlanma.

Okul Döneminde;

  • >Okuma geç ve zor öğrenilebilir.
  • >Yavaş ve hatalı okumalar görülebilir.
  • >Yazı bozuklukları çok sık görülebilir.
  • >Matematikte güçlük çekilebilir.
  • >Çarpım tablosunu öğrenememe görülebilir.
  • >İmla ve noktalama hataları yapılabilir. 
  • >d ile b, p ile b harflerini karıştırabilir. 
  • >Okuduğunu anlamada sorun yaşanabilir. 
  • >Okurken sık sık harfler karıştırılabilir.(“dağ” yerine “bağ”, “sal” yerine “şal” vb.). 
  • > Harflerin sırası karıştırılabilir. (“kız” yerine “zık” veya “ızk” vb.). 
  • > Benzer kelimeler birbirine karıştırılabilir. (“incir” yerine “zincir”, “en” yerine “ne” vb.). 
  • > Ayna görüntüsü ile ters olarak yazma görülebilir. 
  • >Bazı kelimeler yanlış hecelenebilir, hece atlanabilir, heceler tersten okunabilir - yazılabilir. 
  • >Sesli okuma sırasında vurgulamalar inişli - çıkışlı olabilir ve noktalama işaretleri görülmeden okumalar yapılabilir.  
  • >Dil gelişiminde gecikmeler görülebilir. 
  • >Sayfa yanlış ve düzensiz kullanılabilir, çizgiler arasında yazmada zorluk yaşanabilir.
  • >Kelimeler çok yer kaplayacak şekilde aralıklı veya birbirine çok bitişik yazılabilir. 
  • >Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan harfleri yazmada zorluk yaşanabilir.
  • >Aşırı düzensizlik görülebilir.
  • >Dikkat dağınıklığı veya erken unutma görülebilir. 
  • >Geç ve yavaş yazılabilir. 
  • >Şekiller, semboller ve işaretler tersten algılanır ve yazılabilir. ( “+” yerine “x” kullanma gibi) 
  • >Öz güven yoksunluğu yaşanabilir. 
  • >Problem çözme becerilerinde gerilik gösterebilirler. 
  • >Yazılı sınavlarda başarısızlık oranı sözlü sınavlara kıyasla daha yüksek olabilir. 
  • >Zamanı kullanma, kavrama ve söylemede zorluk yaşanabilir.
  • >Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk yaşanabilir, genelde kısa cümleler kurulabilir.
  • >Aşırı hareketli ya da aksine çok durağan olabilirler. 
  • >Birden fazla işlem gerektiren problemlerde sorun yaşayabilirler. 
  • >Soyut kavramları algılamada zorluk yaşanabilir. 
  • >Organize etme, sentez ve analiz etmede güçlük yaşanabilir. 
  • >Uyum sorunu görülebilir. 
  • >Görsel ve işitsel algıda yavaşlık söz konusu olabilir.
  • >Motor koordinasyon sorunları yaşanabilir.

Bir de DSM V'in tanı kriterlerine bakalım: 

  • >Gerekli girişimlerde bulunulmuş olmasına karşın, en az altı aydır süren, aşağıdaki belirtilerden en az birinin varlığı ile belirli, öğrenme ve okul becerilerini kullanma güçlükleri şeklinde tanımlanmaktadır.

1. Sözcük okumanın yanlış ya da yavaş ve çok çaba gerektiriyor olması. (örn. tek tek sözcükleri yüksek sesle okurken, yanlış ya da yavaş ve duraksayarak okur, sıklıkla sözcükleri kestirir, öngörür). ( örneğin ka hecesini gördükten sonra kalem şeklinde yüksek sesle okuması, aslında kelime kaledir.) Sözcükleri seslendirmede güçlükler yaşar.

2. Okunanın anlamını anlama güçlüğü (örn. düzyazıyı düzgün okuyabilir ancak sırayı, ilişkileri, çıkarımları ya da derin anlamları anlamaz).

3. Harf harf söyleme/yazma güçlükleri görülebilir. Ünlü ya da ünsüz harfleri ekleyebilir, çıkarabilir ya da bunların yerini değiştirebilir.

4. Yazılı anlatım güçlükleri (örn. cümleler içinde birden çok dilbilgisi ya da noktalama yanlışı yapar; paragraf düzenlemesi kötüdür; görüşlerinin yazılı anlatımı açık değildir).

5. Sayı algısı, sayı gerçekleri ya da hesaplama güçlükleri (örn. sayıları, bunların büyüklüğünü ve ilişkilerini anlaması kötüdür; yaşıtlarının matematik dersinden öğrendiklerinden değişik olarak, tek rakamlı sayıları eklerken parmak hesabı yapar; sayısal hesaplamaların ortasında kaybolur ve işlemleri değiştirebilir).

6. Sayısal uslamlama (akıl yürütme) güçlükleri (örn. nicel sorunları çözmek için matematikle ilgili kavramları, gerçekleri ya da işlemleri uygulamakta çok güçlük çeker).

Sonuç olarak disleksi bireylerin yaşamlarını etkileyen bir öğrenme farklılığıdır. Bu noktada erken tanı ve erken müdahale hayat boyu devam eden disleksi yolculuğunda yolun daha az yorucu olmasına olanak sağlar.

Bilgi ve Randevu için biz sizi arayalım